Przerwa w pracy — kiedy przysługuje i jak ją mierzyć?

Przerwy w pracy to nie tylko obowiązek prawny, ale również inwestycja w efektywność i dobrostan pracowników. Jako przedsiębiorca, powinieneś dbać o to, aby zatrudnieni mieli możliwość skorzystania z przerw zgodnie z obowiązującymi przepisami. W tym artykule znajdziesz praktyczne wskazówki dotyczące zarządzania przerwami pracowniczymi, aby dopełnić wszystkich prawnych obowiązków.z

Spis treści:

Przerwa w pracy a Kodeks pracy

Zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy, każdemu pracownikowi, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, przysługuje prawo do 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy. Za tę przerwę pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie, a pracodawca może przewidzieć dłuższą pauzę, jeśli uzna to za stosowne.

Pracownik, którego dobowy wymiar czasu pracy przekracza 9 godzin, ma prawo do dodatkowej przerwy, która również trwa co najmniej 15 minut. Oznacza to, że pracownik pracujący np. 10 godzin ma prawo do dwóch przerw po 15 minut każda.
Oprócz przerw, o których mowa powyżej, pracodawca może wprowadzić dodatkową przerwę na posiłek, trwającą co najmniej 30 minut, która nie jest wliczana do czasu pracy. Jest to jednak opcja, a nie obowiązek pracodawcy.

Ustawowa przerwa w pracy dla wyróżnionych grup

Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom możliwości skorzystania z przerw w pracy zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dodatkowe uprawnienia przysługują m.in. matkom karmiącym, młodocianym i osobom z niepełnosprawnością. Ponadto pracownicy wykonujący pracę fizyczną, monotonną, uciążliwą lub szkodliwą mogą mieć prawo do dodatkowych przerw. Jakie rozwiązania przewiduje prawo dla każdej z tych grup?

  1. Zgodnie z art. 187 Kodeksu pracy, matka karmiąca ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw wliczanych do czasu pracy. W  przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka każda z nich wydłuża się do 45 minut.
  2. Zgodnie z art. 202 Kodeksu pracy, osoba młodociana, której dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny, ma prawo do przerwy w  pracy trwającej co najmniej 30 minut, wliczanej do czasu pracy.
  3. Zgodnie z §17 obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 grudnia 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osoba z niepełnosprawnością ma prawo do dodatkowej przerwy w  pracy trwającej 15 minut.
  4. Pracownicy wykonujący pracę fizyczną, monotonną, uciążliwą lub szkodliwą mogą mieć prawo do dodatkowych przerw zgodnie z przepisami szczególnymi. Długość i częstotliwość tych przerw zależy od rodzaju pracy i stopnia jej uciążliwości

Jak mierzyć długość przerwy w pracy?

Długość przerwy w pracy jest mierzona od momentu, w którym pracownik rozpoczyna przerwę, do momentu, w którym powraca do pracy. Ważne jest, aby pracodawca umożliwił pracownikowi niezakłócone korzystanie z przerwy, gwarantując mu swobodę i możliwość odpoczynku.

Ewidencja obecności pracownika to kluczowy element w kontekście przerw. Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia dokładnej rejestracji czasu pracy każdego pracownika, w tym również czasu przerw. Ewidencja ta powinna być prowadzona w sposób rzetelny i zgodny z rzeczywistością, tak aby w razie potrzeby można było zweryfikować, czy pracownik korzystał z przysługujących mu przerw.

Obecnie istnieje wiele różnych metod ewidencjonowania czasu pracy, takich jak:

  • systemy rejestracji czasu pracy, czyli zaawansowane rozwiązania, które pozwalają na dokładne rejestrowanie czasu pracy, w tym również przerw, wykorzystuje się w nich m.in. karty zbliżeniowe, NFC czy kody PIN odczytywane przez czytniki RCP;
  • listy obecności — tradycyjna forma ewidencji czasu pracy, w której pracownicy własnoręcznie poświadczają obecność, rejestrując swoje przyjście i wyjście z pracy oraz czas przerw;
  • aplikacje mobilne, w których pracownicy rejestrują swój czas pracy, w tym również przerwy.
Pracownik ma prawo do przerwy, ale nie jest zobowiązany do jej wykorzystania. Pracodawca nie może ukarać pracownika za niekorzystanie z przerwy. Sankcje mogą dotyczyć jedynie naruszenia zasad organizacji pracy, np. niezgłoszonego opuszczenia stanowiska pracy.

Podsumowanie

Przerwa w pracy to istotny element prawa pracy, który ma na celu zapewnienie pracownikom czasu na odpoczynek i regenerację sił. Kodeks pracy reguluje zasady dotyczące przerw, określając minimalny czas ich trwania oraz warunki, w jakich przysługują. Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom możliwości skorzystania z przerw zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dodatkowe uprawnienia przysługują m.in. matkom karmiącym, młodocianym i osobom z niepełnosprawnością. Pracownicy wykonujący pracę fizyczną, monotonną, uciążliwą lub szkodliwą mogą mieć prawo do dodatkowych przerw, jeśli tak przewidują przepisy szczególne lub układy zbiorowe pracy. Długość przerwy jest mierzona od momentu jej rozpoczęcia do momentu powrotu pracownika do pracy. Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia dokładnej ewidencji czasu pracy każdego pracownika, w tym również czasu przerw. W przypadku, gdy pracownik nie korzysta z przerwy w pracy zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca nie może nałożyć na niego sankcji. Ważne jest, aby zarówno pracodawcy, jak i pracownicy byli świadomi swoich praw i obowiązków związanych z przerwami w pracy.