Wymiar czasu pracy stanowi fundamentalny element efektywnego zarządzania zasobami ludzkimi w każdej firmie. Rok 2024 przynosi ze sobą nowe wyzwania oraz potrzebę elastyczności i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracowników. Ułożenie kalendarza czasu pracy staje się kluczowym aspektem, który wpływa na efektywność, zadowolenie podwładnych oraz funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jak w nowym roku skutecznie planować dni wolne, godziny pracy i urlopy, aby stworzyć harmonogram, który będzie sprzyjał wydajności, zdrowiu psychicznemu i równowadze między życiem zawodowym a prywatnym. Odkryjmy strategie oraz dobre praktyki, które mogą pomóc w skonstruowaniu kalendarza czasu pracy, odpowiadając na zmieniające się potrzeby środowiska biznesowego oraz oczekiwania pracowników.
Spis treści:
Co to jest wymiar czasu pracy ?
Wymiar czasu pracy to liczba godzin, które pracownik jest zobowiązany przepracować w danym okresie rozliczeniowym. W Polsce zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu Pracy wymiar czasu nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. W przypadku pracowników zatrudnionych na niepełnym etacie jest on proporcjonalnie krótszy.
Wymiar czasu pracy może być ustalony w umowie o pracę, regulaminie pracy lub w innym akcie wewnątrzzakładowym. Gdy brak takiego ustalenia, obowiązuje wymiar wynikający z Kodeksu Pracy. Warto zaznaczyć, że zgodnie z przepisami prawa pracy, godziny usprawiedliwionej nieobecności w pracy wliczają się do czasu pracy, co oznacza, że wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym ulega pomniejszeniu o taką liczbę godzin, jak była zaplanowana do przepracowania w czasie tejże nieobecności.
Wymiar czasu pracy może być skrócony lub wydłużony m.in. w przypadku pracowników:
- młodocianych,
- wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- zatrudnionych w systemie przerywanego czasu pracy,
- zatrudnionych w systemie pracy zmianowej,
- zatrudnionych w systemie pracy weekendowej,
- zatrudnionych w systemie pracy w ruchu ciągłym.
Wyliczanie wymiaru pracy oraz weryfikacja czasu pracy może być prowadzona dzięki systemom, takim jak Rejestracja Czasu Pracy, które znacząco ułatwiają działanie pracodawców oraz pracowników kadrowo-księgowym. Więcej informacji w temacie rozliczania podwładnych znaleźć można w artykule „Jak rozliczać czas pracy pracowników?”.
Najważniejsze zagadnienia związane z wymiarem czasu pracy
Omawiając pojęcie „wymiaru czasu pracy”, warto wyjaśnić 4 mocno związane z nim kwestie:
- pełny wymiar czasu pracy to 40 godzin pracy w tygodniu; oznacza to, że pracownik zatrudniony na pełnym etacie, czyli pracujący 5 dni w tygodniu, powinien przepracować 8 godzin dziennie, a co za tym idzie łącznie 40 godzin w tygodniu; jego przeciwieństwem jest niepełny wymiar czasu pracy — krótszy niż standardowy np. ½, ¼, ⅛ czy mniej etatu;
- dobowy wymiar czasu pracy to liczba godzin, które pracownik jest obowiązany przepracować w ciągu jednej doby; zazwyczaj jest to 8 godzin, jednak istnieje kilka wyjątków od tej zasady, np. dobowy wymiar czasu pracy może być wydłużony do 12 godzin w przypadku pracowników zatrudnionych w systemie pracy zmianowej lub pracy w ruchu ciągłym;
- tygodniowy wymiar czasu pracy to liczba godzin, które pracownik jest obowiązany przepracować w ciągu jednego tygodnia pracy; istnieje kilka wyjątków od zasady 40-godzinnego tygodnia pracy, np. tygodniowy wymiar czasu pracy może być skrócony dla pracowników młodocianych, pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także pracowników zatrudnionych w systemie przerywanego czasu pracy;
- miesięczny wymiar pracy — liczba godzin, które pracownik jest obowiązany przepracować w ciągu jednego miesiąca; ustalany jest on dla każdego miesiąca osobno w wyniku mnożenia 8 godzin razy liczba dni roboczych w danym miesiącu.
Norma czasu pracy a wymiar czasu pracy
Norma czasu pracy to górna granica czasu pracy, której pracodawca może wymagać od pracownika. W Polsce zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu Pracy, norma dobowa czasu pracy nie może przekraczać 8 godzin, a norma tygodniowa czasu pracy nie może przekraczać przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Wymiar czasu pracy to liczba godzin, które pracownik jest obowiązany do świadczenia pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Może być krótszy lub dłuższy od normy czasu pracy.
W związku z tym różnica między normą czasu pracy a wymiarem czasu pracy polega na tym, że norma czasu pracy określa maksymalny czas pracy, jaki może być wymagany od pracownika, natomiast wymiar czasu pracy określa liczbę godzin, które pracownik jest obowiązany faktycznie przepracować.
Godzinowa norma czasu pracy w 2024 to 2008 godzin. W przypadku, gdy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż norma czasu pracy w 2024, pracownik ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych na koniec każdego okresu rozliczeniowego.
Jak obliczyć wymiar czasu pracy?
Obliczenie tygodniowego czy miesięcznego wymiaru czasu pracy zależy od kilku czynników, w tym od rodzaju umowy oraz ustaleń między pracownikiem a pracodawcą. Podwładni zatrudnieni na pełny etat mają zazwyczaj standardowy wymiar czasu pracy określony w umowie. Tak jak wspomniano wcześniej, pełny wymiar czasu pracy w Polsce wynosi 40 godzin tygodniowo, ale może być różny w zależności od polityki firmy lub przepisów prawa. Jeśli pracownik pracuje na niepełny etat, jego czas pracy jest proporcjonalnie mniejszy niż 8 godzin dziennie. Jest to obliczane na podstawie ustaleń umownych między pracownikiem a pracodawcą. W przypadku umowy na określony czas lub projekt, wymiar czasu pracy może być określony na potrzeby konkretnego zadania lub czasu trwania umowy. Także osoby pracujące na zlecenie mogą mieć elastyczniejszy wymiar czasu pracy, który może być uzgadniany indywidualnie dla konkretnych projektów lub zadań.
Wymiar czasu pracy jest zwykle uzgadniany pomiędzy pracownikiem a pracodawcą podczas negocjacji umowy o pracę i może być zapisany w umowie np. jako liczba godzin pracy w 2024.
Wymiar czasu pracy w 2024
W 2024 roku wymiar czasu pracy w Polsce wynosi 2008 godzin w pełnym wymiarze czasu pracy. Liczba dni roboczych w 2024 roku wynosi 251, Jest to o jeden dzień mniej niż w 2023 roku, ponieważ 6 stycznia 2024 roku, przypadający w sobotę, jest dniem ustawowo wolnym od pracy.
Liczba godzin pracy w 2024 w poszczególnych miesiącach roku wynosi:
Miesiąc | Liczba dni roboczych w 2024 | Liczba dni wolnych w 2024 | Liczba godzin pracy w 2024 |
|---|---|---|---|
Styczeń | 21 | 10* | 168 |
Luty | 21 | 8 | 168 |
Marzec | 21 | 10 | 168 |
Kwiecień | 21 | 9 | 168 |
Maj | 20 | 11 | 160 |
Czerwiec | 20 | 10 | 160 |
Lipiec | 23 | 8 | 184 |
Sierpień | 21 | 10 | 168 |
Wrzesień | 21 | 9 | 168 |
Październik | 23 | 8 | 184 |
Listopad | 19 | 11 | 152 |
Grudzień | 20 | 11 | 160 |
*z uwzględnieniem święta wypadającego w sobotę
Jak ułożyć kalendarz czasu pracy?
Kalendarz czasu pracy to dokument, który określa rozkład czasu pracy pracownika w danym okresie. Powinien zawierać następujące informacje: datę rozpoczęcia i zakończenia okresu rozliczeniowego, dni, w których pracownik ma obowiązek świadczyć pracę, dni wolne od pracy, godziny do przepracowania w danych dniach okresu rozliczeniowego.
Kalendarz czasu pracy może być ułożony w dowolny sposób, który jest zgodny z przepisami Kodeksu Pracy. Najczęściej stosowanym sposobem jest rozkład czasu pracy na poszczególne dni tygodnia. W takim przypadku kalendarz pracy zawiera informacje o tym, kiedy pracownik ma obowiązek świadczyć pracę, a w jakich dniach ma prawo do odpoczynku. Podstawa harmonogramu to ustalenie standardowych godzin pracy w 2024 dla danego okresu rozliczeniowego. Kalendarz czasu pracy nie powinien kolidować z dniami ustawowo wolnymi od pracy oraz urlopami pracowników. Jeśli praca odbywa się na zmiany, należy zaplanować działania tak, aby rotacja była sprawiedliwa dla wszystkich pracowników. Trzeba jednak zapewnić równy podział czasu pracy między poszczególne zmiany. W miarę możliwości dobrze jest skonsultować się z pracownikami przy ustalaniu harmonogramu, uwzględniając ich preferencje w zakresie godzin pracy, o ile nie zakłóci to płynności pracy i będzie zgodne z przepisami.
Ważne jest, aby kalendarz czasu pracy był uczciwy, zgodny z przepisami prawa dotyczącymi czasu pracy oraz uwzględniał potrzeby zarówno pracowników, jak i firmy. To narzędzie, które pomaga w efektywnym zarządzaniu czasem pracy i utrzymaniu harmonijnego środowiska zawodowego. Co ważne dokument powinien być sporządzony przez pracodawcę i przekazany pracownikowi do wiadomości co najmniej na 1 miesiąc przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego.
Dni wolne od pracy a kalendarz pracy 2024
W 2024 roku jest 13 dni ustawowo wolnych od pracy. Trzy z tych świąt wypadają w sobotę lub niedzielę, natomiast 10 w dniu roboczym.
Dni wolne w kalendarzu pracy w 2024 roku:
- 1 stycznia — Nowy Rok (poniedziałek),
- 6 stycznia — Święto Trzech Króli (sobota) — za ten dzień przysługuje jeden dzień wolny do odebrania w dowolnym terminie,
- 31 marca — Wielkanoc (niedziela),
- 1 kwietnia — Poniedziałek Wielkanocny (poniedziałek),
- 1 maja — Święto Pracy (środa),
- 3 maja — Święto Narodowe Trzeciego Maja (piątek),
- 19 maja — Zielone Świątki (niedziela),
- 30 maja — Boże Ciało (czwartek),
- 15 sierpnia — Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (czwartek),
- 1 listopada — Wszystkich Świętych (piątek),
- 11 listopada — Narodowe Święto Niepodległości (poniedziałek),
- 25 grudnia — I dzień Bożego Narodzenia (środa),
- 26 grudnia — II dzień Bożego Narodzenia (czwartek).
Planowanie dni wolnych od pracy jest istotne zarówno dla pracowników, jak i pracodawców, ponieważ sprzyja utrzymaniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz wpływa na efektywność pracy. Pracodawca powinien wziąć pod uwagę potrzeby swoich pracowników przy planowaniu dni wolnych. Warto jest z wyprzedzeniem przedstawić pracownikom kalendarz dni wolnych i świąt, aby mogli wcześniej zaplanować swoje urlopy i odpoczynek. To umożliwi im lepsze dostosowanie życia prywatnego do pracy. Ważne jest, aby podczas ustalania kalendarza pracy uwzględnić dni wolne, które są ważne dla pracowników z różnych kultur i religii. Umożliwienie elastyczności w tym zakresie może zwiększyć zaangażowanie i zadowolenie pracowników.
Z drugiej jednak strony pracodawca musi również wziąć pod uwagę potrzeby swojej firmy przy planowaniu grafików. Istotne jest, aby zapewnić ciągłość pracy w firmie, nawet w dni wolne, jeżeli jest to niezbędne. Co ważne, pracodawca powinien być elastyczny, gdyż w niektórych przypadkach może być konieczne, aby zmienić plan dni wolnych w związku z nieprzewidzianymi okolicznościami.
Aby zaplanować działanie w sposób, który będzie korzystny dla pracowników i firmy, warto stworzyć na początku 2024 kalendarz dni wolnych na cały rok, co pozwoli to pracownikom na zaplanowanie swoich urlopów i innych wydarzeń osobistych. Dobrze jest uwzględnić w kalendarzu dni wolne, które będą korzystne dla firmy — np. w okresie przedświątecznym może być konieczne, aby pracownicy pracowali więcej godzin, aby przygotować się do świąt, dlatego wcześniej powinni mieć więcej wolnego.
Planując dni wolne, pracodawca powinien wziąć pod uwagę wszystkie te czynniki, aby znaleźć rozwiązanie, które będzie korzystne dla wszystkich stron.
