Szukając elastycznych rozwiązań w organizacji pracy, coraz częściej spotykamy się z pojęciem „przerywany system czasu pracy”. Czym on jest? Jakie niesie ze sobą korzyści? Jakie są wymogi i procedury jego wdrożenia? W tym artykule kompleksowo omówimy ten innowacyjny model pracy, odpowiadając na wszystkie nurtujące pytania.
Spis treści:
Jak działa system przerywanego czasu pracy?
System przerywanego czasu pracy to elastyczny model organizowania pracy, który polega na podziale dnia na dwa segmenty, oddzielone dłuższą przerwą, która nie jest wliczana do czasu pracy. Pracownik w czasie pauzy nie wykonuje obowiązków służbowych. Wprowadzanie tego trybu działania musi być uzasadnione rodzajem pracy.
Kluczowe wyróżniki systemu pracy przerywanego to:
- maksymalnie jedna przerwa w ciągu doby, która nie może trwać dłużej niż 5 godzin,
- dobowy wymiar czasu pracy może być dłuższy niż standardowe 8 godzin (liczba godzin pracy nie może jednak naruszać prawa do 11-godzinnego odpoczynku pomiędzy zmianami),
- wynagrodzenie należne za czas przestoju nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie ustalone w odrębnych przepisach,
- praca w systemie przerywanego czasu pracy musi opierać się na z góry ustalonym rozkładzie czasu pracy, zatwierdzonym przez pracodawcę i pracowników.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie warunki do odpoczynku w czasie przerwy, m.in. miejsce do siedzenia i możliwość skorzystania z toalety.
W systemie przerywanym czasu pracy nie ma możliwości stosowania tzw. dyżurów. Oznacza to, że pracownik nie może być zobowiązany do pozostawania w gotowości do podjęcia pracy w czasie przerwy.
Jakie przerwy przysługują w przerywanym systemie czasu pracy?
W przerywanym systemie czasu pracy, oprócz standardowych 15-minutowych przerw (po 6, 9 i 16 godzinach pracy) przysługujących na podstawie Kodeksu pracy, nie ma dodatkowych obowiązkowych pauz, które muszą być wliczone do czasu pracy. Pracodawca ma jednak prawo ustalenia w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy innych przerw, np. na posiłek czy kawę.
Wynika to z faktu, że główna przerwa w pracy, która może trwać maksymalnie 5 godzin, spełnia również funkcję przerwy wypoczynkowej. Pracownik w tym czasie nie wykonuje obowiązków służbowych i może go wykorzystać na odpoczynek lub załatwienie spraw prywatnych.
System przerywanego czasu pracy — przykłady
Kiedy sprawdza się ten system? Może być wdrażany w przypadku:
- pracy, która wymaga dłuższych przerw w ciągu dnia, np. praca fizyczna wymagająca dużego wysiłku,
- pracowników, którzy mają obowiązki rodzinne lub inne zobowiązania poza pracą, np. studenci, rodzice małych dzieci,
- firm, które chcą obniżyć koszty, np. poprzez zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i innych mediów.
Działanie w tym trybie może wyglądać następująco:
- Praca w godzinach 7:00 – 13:00 i 15:00 – 17:00 w placówce oświatowej, z 2-godzinną przerwą w południe. Może być to korzystne dla nauczycieli, którzy mają czas na przygotowanie się do zajęć popołudniowych lub na załatwienie spraw prywatnych.
- Praca w godzinach 8:00 – 12:00 i 15:00 – 20:00, z 3-godzinną przerwą w środku dnia w zakładzie produkcyjnym. Sprawdza się dla pracowników, którzy wykonują monotonną pracę i potrzebują dłuższej przerwy na odpoczynek.
- Praca w godzinach w sklepie 9:00 – 13:00 i 15:00 – 21:00, z 2-godzinną przerwą w południe. System ten może być korzystny dla pracowników sklepów, którzy mają ruch klientów w godzinach popołudniowych i wieczornych.
Zalety i wady systemu przerywanego czasu pracy
Praca w systemie przerywanego czasu pracy może mieć zarówno zalety, jak i wady. Przed jej wprowadzeniem w danym zakładzie pracy należy dokładnie przeanalizować wady i zalety oraz wziąć pod uwagę specyfikę pracy i potrzeby pracowników.
Do jej największych plusów zalicza się większą elastyczność. Zatrudnieni mogą dopasować czas pracy do swoich potrzeb i preferencji. Jest to szczególnie korzystne dla osób, które mają obowiązki rodzinne lub inne zobowiązania poza pracą etatową. Prowadzi to do lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Warto także zwrócić uwagę na to, że krótsze sesje pracy mogą prowadzić do lepszej koncentracji i efektywności. Badania wykazują, że przerwy w pracy mogą pomóc zmniejszyć zmęczenie i poprawić czujność, a także zmniejszyć poziom stresu. W niektórych przypadkach wprowadzenie tego trybu działania może prowadzić do obniżenia kosztów dla pracodawcy, np. poprzez zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i innych mediów.
Należy jednak pamiętać, że nie jest idealne rozwiązanie, pozbawione słabych stron. Dłuższy czas pracy w ciągu doby niektórym osobom może utrudniać organizację życia prywatnego, np. spotkania z rodziną i przyjaciółmi, udział w zorganizowanych zajęciach itp. Czasem powrót do pracy po dłuższej przerwie może być trudny i wymaga czasu na ponowne wdrożenie się, skupienie. Warto także zaznaczyć, że przerywany system czasu pracy może nie być odpowiedni dla wszystkich grup zawodowych, np. dla osób pracujących w systemie zmianowym lub w zawodach wymagających ciągłej koncentracji.
Wprowadzenie przerywanego systemu czasu pracy
Jak można zauważyć, wprowadzenie przerywanego systemu czasu pracy może być korzystne zarówno dla pracowników, jak i pracodawców.
Aby wdrożyć ten system czasu pracy w danym zakładzie pracy, należy przede wszystkim dokładnie przeanalizować jego wady i zalety oraz wziąć pod uwagę specyfikę pracy i potrzeby pracowników. Gdy okaże się on korzystny w danej organizacji, należy opracować z góry ustalony rozkład czasu pracy, który uwzględnia maksymalnie jedną przerwę w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin oraz wprowadzić odpowiednie zapisy do umowy o pracę lub innego typu umowy cywilnoprawnej. Konieczne jest określenie godziny pracy w tygodniu oraz sposobu wynagradzania przerwy.
Należy pamiętać, że ten tryb pracy może być wprowadzony tylko na podstawie zgody pracowników, którą wyraża się m.in. w formie:
- układu zbiorowego pracy,
- porozumienia z zakładową organizacją związkową,
- porozumienia z przedstawicielami pracowników.
W regulaminie pracy lub układzie zbiorowym należy wprowadzić niezbędne zmiany, aby dokument był dopasowany do zmian, które wprowadza nowy system pracy. Należy także poinformować zatrudnionych o jego wdrożeniu — o prawach i obowiązkach, które od teraz będą respektowane. Przed wprowadzeniem tego systemu, warto przeprowadzić szkolenia dla zatrudnionych, aby zapoznać ich z nowym trybem działania i jego zasadami.
Warto zaznaczyć, że w tym systemie czasu pracy warto dbać o rzetelne ewidencjonowanie przepracowanego czasu, aby zapewnić pracownikom brak nadgodzin oraz odpowiednie przerwy pomiędzy zmianami — bez odpowiedniej dokumentacji będzie to bardzo trudne.
