Spis treści:
Czym są nadgodziny?
- przekroczenie dobowej normy czasu pracy, gdy pracownik pracuje dłużej niż 8 godzin w ciągu doby.
- przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy, jeśli pracownik przepracuje więcej niż 40 godzin w tygodniu.
- praca w święta lub dni wolne od pracy nawet jeśli praca wykonywana w te dni mieści się w ramach normalnego wymiaru czasu pracy
Warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 151 § 1 Kodeksu pracy, godziny nadliczbowe odnoszą się wyłącznie do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Jak obliczyć ilość godziny nadliczbowych?
W systemie podstawowym, w którym pracownik pracuje 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo, każda godzina pracy powyżej 8 godzin w danym dniu to godzina nadliczbowa. Godziny przepracowane powyżej 40 godzin w tygodniu, z uwzględnieniem przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, również liczą się jako nadliczbowe, o ile nie zostały wcześniej rozliczone jako dobowe.
W systemie równoważnym pracownik może pracować do 12 godzin dziennie w dniu pracy ustalonym harmonogramem. Godziny nadliczbowe są liczone gdy pracownik pracuje ponad 12 godzin w dniu roboczym oraz gdy suma godzin pracy w okresie rozliczeniowym przekracza ustalony limit dla tego okresu.
Pracodawca ma obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy, która stanowi podstawę do prawidłowego obliczania liczby godzin nadliczbowych oraz ich rozliczania. Pracodawca powinien zadbać o to, aby ewidencja czasu pracy dokładnie odzwierciedlała godziny pracy, w tym nadliczbowe, co jest kluczowe podczas kontroli przeprowadzanych przez Państwową Inspekcję Pracy.
Jak rozliczać nadgodziny?
Rozliczanie nadgodzin zależy od rodzaju umowy, a także od tego, czy praca w godzinach nadliczbowych przypada na dni powszednie, weekendy, czy dni ustawowo wolne od pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy, wynagrodzenie za nadgodziny składa się z dwóch elementów:
- wynagrodzenia za przepracowane godziny — czyli wynagrodzenia zasadniczego, obliczanego na podstawie stawki godzinowej wynikającej z umowy;
- dodatku za nadgodziny — określonego w wysokości:
- 50% wynagrodzenia za nadgodziny przypadające w dni powszednie,
- 100% wynagrodzenia za nadgodziny przypadające w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z harmonogramem, oraz za pracę w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub święto.
Dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych mogą być ustalane w wyższej wysokości, jeśli wynika to z regulaminu pracy, układu zbiorowego pracy lub indywidualnej umowy o pracę.
Przykład 1: nadgodziny w dzień powszedni
Obliczenia:
- Wynagrodzenie za przepracowane godziny: 3 godz. x 29,76 zł = 89,28 zł
- Dodatek 50% za nadgodziny: 3 godz. x (29,76 zł x 50%) = 44,64 zł
Przykład 2: nadgodziny w święto (dzień ustawowo wolny od pracy)
Obliczenia:
- Wynagrodzenie za przepracowane godziny: 5 godz. x 25 zł = 125 zł
- Dodatek 100% za nadgodziny w święto: 5 godz. x 25 zł = 125 zł
Odbiór nadgodzin jako czasu wolnego
Zgodnie z polskim Kodeksem pracy, pracownik ma prawo do odbioru czasu wolnego w zamian za przepracowane godziny nadliczbowe. Jest to korzystna opcja, szczególnie gdy zatrudniony nie chce, aby nadgodziny były mu dodatkowo wynagradzane finansowo.
Zazwyczaj czas wolny jest udzielany w proporcji 1:1, czyli za każdą godzinę nadliczbową pracownik otrzymuje 1 godzinę wolnego. W przypadku gdy to pracodawca inicjuje udzielenie czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych, może on przyznać pracownikowi dodatkowy czas wolny wynoszący 50% liczby przepracowanych godzin nadliczbowych. Oznacza to, że za każdą godzinę nadliczbową pracownik może otrzymać 1,5 godziny wolnego. Jeśli pracownik wystąpi z pisemnym wnioskiem o odbiór czasu wolnego w proporcji 1:1, pracodawca nie może narzucić innej proporcji.
FAQ
Tak, pracownik ma obowiązek wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych na polecenie pracodawcy, chyba że: przekroczone zostały limity nadgodzin, praca zagraża zdrowiu, jest sprzeczna z prawem lub dotyczy grup pracowników objętych szczególną ochroną, takich jak kobiety w ciąży czy osoby młodociane.